***

„Kto nie zna prawdy, ten jest tylko głupcem. Ale kto ją  zna i nazywa kłamstwem, ten jest zbrodniarzem”    B.Brecht   

     Drogi Panie Stanisławie !

     Pozwalam  sobie napisać kilka słów o znanym Panu najlepiej temacie. O ludobójstwie na Kresach Wschodnich powiedziano i napisano dużo, aby pamięć o tym bezmiarze ludzkiego cierpienia mogła być godnie i przez wszystkich czczona. Mam tu na myśli m.in. wiele Pana książek. Jednak pomimo wysiłków niewielkiej grupy ludzi, do których i Pan należy, wielu Polaków niestety nie oddaje swoim pomordowanym rodakom należnej czci i honoru. 
     Godne ubolewania jest to, że osoby sprawujące władzę w naszym kraju w ogóle nie podejmują tego tematu lub czynią niewiele, aby dać świadectwo szczerej pamięci o cierpieniu, które było udziałem tysięcy Polaków, w tym kobiet i dzieci. Wręcz przeciwnie, zakłamuje się fakty z tamtych czasów i pomniejsza ich znaczenie. Czynią to, o zgrozo! Polacy. Jedynie patrioci walczą choćby słowem o pamięć. Zaś ci wszyscy, którzy przyczyniają się do  niepamięci i fałszowania historii, są po prostu zdrajcami narodu. Piszę tak ostro, bo tylko tyle mogę...

      Wszystkim zaś tym, którzy w jakikolwiek sposób przyczyniają się do upamiętniania ofiar zbrodni OUN-UPA, należy się najwyższy szacunek i honor. Żywa pamięć  jest  jedynym hołdem nieustannie składanym pomordowanym rodakom. Podobnie największy honor należy się wszystkim Kresowianom, którzy tyle cierpieli i przeżyli tamto piekło. Pomimo tego, że urodziłem się długo po wojnie, a moja rodzina nie cierpiała na wschodzie, to myślami i sercem jestem z wszystkimi, którzy byli poddani tym niewyobrażalnym zbrodniom.
     Jestem rad, że są  ludzie tacy, jak Pan, którzy odważnie mówią o błędach tych, którzy powinni oddać należny szacunek i honor pomordowanym. Odważnie Pan sprzeciwia się zakłamaniu i walczy słowem, i czynnym sprzeciwem z profanowaniem pamięci o tamtych bolesnych czasach.  Jest to wyraz wielkiego umiłowania prawdy i pięknej ludzkiej odwagi w dążeniu do oddania naszym rodakom na Kresach, bezwzględnie wyjątkowej czci w pamięci.
     Żałuję, iż osobom wpływowym w naszym kraju, mam na myśli m.in. polityków, brak choć cząstki odwagi, szacunku i lojalności, które Pan posiada. Myślę tu także np. o władzach KUL-u, którzy dopuścili się takiego skandalicznego posunięcia.  Kolejny raz w sposób zawoalowany, ale jednocześnie bezpośredni zdradzono naród polski. Jak można nobilitować ukraińskiego przywódcę, który nobilituje i oddaje cześć skrajnym mordercom, wręcz sadystom naszych rodaków. To po prostu niewybaczalne. Budowanie zdrowego układu z Ukraińcami powinno się opierać na  prawdzie. Przykro tylko, że na Ukrainie nadal żyje tylu morderców Polaków i mają wpływ na „niby” budowanie dobrosąsiedzkich stosunków.  Wszak przecież to niemożliwe, bo „najpewniejszym znakiem, że jest się na fałszywej drodze, to oklaski wrogów”. Jak zatem z nimi budować zdrowe układy?  
     To przerażające, że gloryfikatorzy UPA  funkcjonują tak blisko serca Europy. Blisko naszego kraju. Żeby tego było mało, to na nasze nieszczęście wielu rządzących na to pozwala. Gdy niektórzy Polacy chcą powiedzieć prawdę o danej sprawie, to zaraz ktoś protestuje np. jakiś ambasador, czyli ambasador kłamstwa. Protestuje też polityk i to „nasz” polityk. Nasuwa się pytanie, czy jesteśmy u siebie? Do czego doszedł nasz kraj? Można więc zacytować za Dostojewskim: „ Nie ma rzeczy   bardziej niewiarygodnej od rzeczywistości”. Ta myśl  odnosi się do tego, co dzieje się aktualnie w naszym kraju, ale także do tego, co wydarzyło się na Kresach.  Niech będzie ( przepraszam ) przeklęta poprawność polityczna.  Mamy już XXI wiek!   Czy mamy nadal ustrój teraz już komunistyczno-europejski ?                                      

Zbyt często w telewizji i prasie karmią nas  przyziemnymi i pustymi      sprawami. Wszystko po to, aby odwrócić uwagę i skupić naród   na konsumpcji.      Na tym, aby mieć, a nie być. Właśnie nie być Polakami. Zapomnieć nawet   o    pamięci, o ważnych wydarzeniach naszej historii. Straszne i  odrażające.                                                                                                                                                 
      Nie możemy milczeć, więc proszę  czytających listy na tej stronie, pomóżmy takim ludziom, jak Pan Stanisław Srokowski, głosić prawdę o Prawdzie Kresów.              
      Nie  bójmy się działać na rzecz pamięci o tym bezmiarze ludzkiego cierpienia.  Jesteśmy cierpiącym to winni.

Panie Stanisławie, przeczytałem Pański protest z sierpnia 2009r, do władz RP wobec tak prymitywnej i poniżającej dla Polaków prowokacji tj.rajdu Bandery. Nawiasem mówiąc (pisząc), tylko potomkowie i kontynuatorzy tak zwyrodniałej i prymitywnej, bo zwierzęcej ideologii, mogli coś takiego, bezczelnego wymyślić. 
       Przepraszam za słownictwo, ale trudno wyrazić odczucia w takich okolicznościach.  W proteście tym użył Pan bardzo właściwych słów. W przypadku gdyby ów rajd wjechał do Polski, to należałoby go „przywitać” krzyżami i trumnami ustawionymi na trasie.
        W tym wszystkim należy ubolewać, że oficjalny zakaz dla rajdu, to tylko formalny dot. wiz. Zamiast odniesienia władz do istoty rzeczy; Bandera był zbrodniarzem – katem narodu polskiego obok Hitlera i Stalina. Dlatego też wszelkie formy i akty pozytywne, odnoszące się do jego imienia powinny być zabronione. Nikt jednak  nie odważył się oficjalnie sprzeciwić w taki sposób.  Doraźne interesy są ponad cierpienia tysięcy rodaków.  Ile i w jaki sposób garstka Polaków-patriotów musi jeszcze mówić i udowadniać, że to było największe ludobójstwo w dziejach ludzkości. Jak dotrzeć do zamkniętych lub obojętnych serc i umysłów innych Polaków. Jak przemówić do wyobraźni, by jej oczami zobaczyli tysiące niewinnych polskich dzieci, którym nie dane było dorosnąć. Którym np. odcinano głowy, ręce, nogi, ale powoli i po kawałku, aby cierpiały jak najdłużej. 
       Niewyobrażalne.
       Jednak prawdziwe. 
      To jeszcze za mało?
      Ks.Kard. Stefan Wyszyński powiedział kiedyś: „ Światu potrzeba więcej wrażliwych serc i mniej zimnej stali”. 
       Tej wrażliwości życzę wszystkim.

                                                                                                                                                                                                                   Henryk Dzięcioł                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          

            19.10.09

      Panie Stanisławie,
przeczytałam tę  książkę, którą kupiłam na Jasnej Górze, podczas ostatniego spotkania Kresowian.

                                                                                                          Gliwice, dnia 07.10.2009 r.

      Treść po dokonanych poprawkach – korekcie z 08.10.2009 r.

                         Szanowny Panie

                        w zasadzie nie chciałem do Pana pisać, dopóki nie otrzymam od Pana odpowiedzi na moje   zapytania wyrażone w moim piśmie do Pana z dnia 4 czerwca 2009 r. Tym bardziej, iż Pan w swoim piśmie do mnie z dnia 17 sierpnia 2009 r. obiecał to po powrocie z dłuższego urlopu.

Wszelako nie czekając na Pana powrót z dłuższego urlopu i udzielenie odpowiedzi, ośmielam się do Pana napisać w skutek stwierdzenia i zapoznania się z Pana nową internetową stroną autorską. Muszę zauważyć, iż ma Pan szczęście do informatyka który przygotowuje ją i opracowuje, albowiem obecnie jest nie gorsza niż poprzednia, jeśli nie lepsza ( choć poprzednia strona tytułowa, była dla mnie bardziej literacka i miała „ducha” , ale to moje subiektywne odczucie ).

Jednakże nie o tym chciałem, to tyle tytułem wstępu.

                      

                W rozdziale „ Listy do Autora” przytoczył Pan  in extenso mój list do Szanownego Pana z dnia 4 czerwca 2009 r. , będącym analizą książki „Skandalista Wojaczek” II wydanie. Bardzo Panu za to dziękuję, tym bardziej, że zostałem wyróżniony przez Pana komentarzem Autora do mego listu. Jednakże drobna uwaga, otóż ten list wysłałem do Pana pocztą meilową dnia 4 czerwca 2009 r. o godz. 12,02  natomiast tegoż samego dnia tj. 04.06.2009 r. o godz. 16,53 wysłałem w ten sam sposób, tekst po poprawkach ( korekcie ), co w nagłówku zostało przeze mnie zaznaczone. Niestety w rozdziale „ Listy do Autora”  z jakichś względów ( przypuszczam przez nieuwagę osoby to przygotowującej ) został zamieszczony tekst z przed mojej poprawki-korekty. Jeśli dla Szanownego Pana nie stanowiłoby różnicy, bardzo proszę o zamieszczenie listu po poprawkach.

                               
               Latem bieżącego roku przeczytałem między innymi książkę Dmytro Doncowa : „Nacjonalizm” opatrzone wstępem, tłumaczeniem, komentarzem i analizą Wiktora Poliszczuka z przedmową prof. Bogumiła Grotta. Wydawca książki Księgarnia Akademicka, Kraków 2008 r. Bardzo ważna dla mnie lektura, pozwalająca lepiej zrozumieć genezę nacjonalizmu ukraińskiego, jego podstaw ideologicznych i filozoficznych. Późniejsza realizacja założeń ideologicznych i programowych Dmytro Doncowa, skutkowała hekatombą niewinnych istnień ludzkich różnych nacji, nie tylko Polaków.  Owa tematyka jest dla mnie szczególnie ważna ze względu na pamięć moich rodziców, wygnańców z Kresów, mama z województwa lwowskiego, tata z województwa wileńskiego. Ważna również dla wielu milionów Polaków i ich potomków, dotkniętych syndromem ludobójstwa ukraińskiego w latach wrzesień 1939 r. do lat już powojennych . Profesor Wiktor Poliszczuk pracę doktorską „ Ideologia nacjonalizmu ukraińskiego według Dmytro Doncowa” napisał i obronił na Uniwersytecie Wrocławskim. Obrona odbyła się w roku 1994 na Wydziale Nauk Społecznych, prof. Wiktor Poliszczuk wydał ją  zaś własnym sumptem  w roku 1996 w Toronto w języku polskim. Nie do kupienia Polsce, zaś prof. Poliszczuk zmarł w roku 2008 w Kanadzie. W związku z tym mam wielka prośbę do Szanownego Pana ( jako byłego nauczyciela akademickiego Uniwersytetu Wrocławskiego). Bardzo proszę o rozeznanie dlaczego owa praca doktorska nie została opublikowana przez Uniwersytet, i czy związku z tym, jest obecnie możliwe jej wydanie przez Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego ? Sądzę, iż jest to wielkie niedopatrzenie elit intelektualnych Narodu Polskiego, iż nikt nie wykazuje zainteresowania tematem. Przecież we Wrocławiu jest silne środowisko Kresowe, jest wielu naukowców specjalizujących się w tej tematyce, jest w końcu Szanowny Pan, jest Wydawnictwo „Nortom” jest środowisko „Na Rubieży” ale nie słyszałem aby ktoś się tym zainteresował, bądź podjął jakieś kroki w tym kierunku. Informuję, iż zwracałem się niedawno w tej sprawie do właściciela Wydawnictwa „Antyk” p. Marcina Dybowskiego który obiecał zainteresowanie tematem, lecz na razie bez konkretów.

       Na stronie 484 książki „ Wojaczek Wielokrotny” Wojciech Popkiewicz twierdzi, że był Pan redaktorem pisma społeczno-kulturalnego „ Sprawy i ludzie”, które według Wojciecha Popkiewicza było dość wredne. W Pana biografii ( w Internecie na stronie autorskiej ) brak wspomnienia na temat pracy w tym piśmie.  Proszę o odniesienie się na temat stwierdzenia p. Popkiewicza..."

(Są to fragmenty długiego listu, w większości poświęconego analizie książki  Beresia i Batorowicz - Wołowiec. Ponieważ tutaj zamieszczam tylko listy czytelników omawiających moje książki, nie cytuję całości.  Co do wypowiedzi Popkiewicza, interesującego piosenkarza, to powiem krótko - kłamstwo. A rzecz się miała tak. Po likwidacji w stanie wojennym mojego tygodnika "Wiadomości", na jego gruzach powstała gazeta "Sprawy i Ludzie", zabierając naszą redakcję, pomieszczenia i część zespołu.  W środowiskach solidarnościowych nazywana była "gadzinówką Jaruzelskiego". Nigdy nic wspólnego z nią nie miałem. Mam nadzieję, że Popkiewicz, jako człowiek honoru, publicznie przeprosi mnie za to kłamstwo. A nawiasem mówiąc, na przykładzie  Popkiewicza widzimy, jak się ludziom dorabia gęby. Szerzej piszę o tym w nowej książce "Życie wśród pisarzy, agentów i intryg". O Dyczku nic nie dodam, sam Pan właściwie go ocenił. Dyczek pojęcia nie miał o wielu sprawach związanych z Wojaczkiem.  St.S. )  

PS. Popkiewicz nie tylko kłamie, ale nie ma odwagi przyznać się do błędu. Cóż, po postawie poznaje się format człowieka.  
                 
                ***
 

Szanowny Panie Srokowski

przepraszam, że ośmieliłam się do Pana napisać; nazywam się Janina Maliszewska, jestem córką Józefa Bilińskiego, urodziłam się w 1923 r. w Hnilczu, pow. Podhajce.

Wraz z rodziną, ojcem Józefem Bilińskim i bratem Karolem, mieszkaliśmy blisko kościoła w Hnilczu.

Oglądając w dniu 25 lipca br. program „Wschód”, zobaczyłam, mając 86 lat, miejsce, gdzie spędziłam dzieciństwo.

Dzięki  tej audycji, mogłam zobaczyć dróżkę, którą chodziłam do szkoły, do kościoła (który jest teraz spalony). Ze łzami w oczach patrzyłam na cmentarz, który obecnie spełnia całkiem inną funkcję.

Oglądając film z Pana pobytu na cmentarzu, zauważyłam moment jak Pan pochylił się nad kawałkiem tablicy, i w tym momencie bardzo się wzruszyłam, gdyż w tym samym rzędzie jest pochowana moja mama, Maria Bilińska, z domu Sługocka i mój dziadek Sługocki.

Z całego serca pragnę Panu serdecznie podziękować, że dzięki tej audycji i za Pana zasługą, miałam możliwość choć na kilka chwil wrócić do moich rodzinnych stron i przypomnieć sobie moje dzieciństwo.

Jestem Panu bardzo wdzięczna, że pod koniec życia dane mi było zobaczyć te miejsca i odnowić wspomnienia.

Jeszcze raz z całego serca dziękuję Panu za ten wielki „DAR” – przeżycia tych dawnych wspaniałych chwil.

                                                      Z poważaniem 

                                                                         Janina Maliszewska 

      Szanowny Panie                                    Gliwice, dnia 02-04.06.2009 r.

      Tekst po poprawieniu

     Uprzejmie informuję, iż ukończyłem czytać Pana książkę „ Skandalista Wojaczek poezja, dziewczyny, miłość” wydanie z 2006 r. Zakończyłem lekturę dnia 31.05.2009 r. W rozdziale „Źródła” napisał Pan, że czytelnicy monitują, iż nigdzie nie mogą dostać książki o Wojaczku ( wydanie z 1999 r.). Gdy pisałem do Pana meil informując, że będę próbował zakupić m.in. „Skandalista Wojaczek legendy, prowokacje, życie” nie wiedziałem ze to będzie karkołomne zadane. Mnie się udało. Chciałbym zauważyć, iż radził mi Pan wypożyczenie niektórych Pana powieści w bibliotekach. Sprawdziłem na miejscu w Gliwicach w bibliotece miejskiej są przypadkowe pozycje, bez ładu i składu, przypadkowo zakupywane. Zaś polecane przez Pana pozycje „Ladacznica i chłopcy” oraz „Miłość i obłąkanie” w ogóle nie są w ofercie biblioteki. Wracając do tematu, to wspomniał Pan na stronie 13 powieści, o procesie sądowym z powodu pierwszego wydania. Dlaczego nie mógł Pan korzystać z rękopisów Poety znajdujących się w Ossolineum? przecież w wydaniu z roku 1999 było to możliwe. Na stronie 12 napisał Pan, że dużo życzliwości wykazał pierwszy biograf Wojaczka, Maciej M. Szczawiński, dając szanse wzbogacenia ksiązki o pewne cytaty. Szkoda, że Pan nie podał, że cytaty będą pochodzić z książki „Rafał Wojaczek który był” oraz nazwy wydawnictwa oraz  miejsca i roku wydania. Pisząc o procesie nie podał Pan kto był powodem ( powodami ), czego dotyczył pozew ( żądanie powoda(ów) ) oraz rozstrzygnięcia ( wyrok ) sądu. Czy właściwym ze względu na charakter pozwu był Sąd Okręgowy ? Czy nie chodziło o naruszenie praw autorskich ? ( jeśli tak to czyich?). Na to wszystko czytelnik nie znajduje odpowiedzi. Czy czasem sąd nie nakazał wycofania książki „Skandalista Wojaczek legendy, prowokacje, życie” ze sprzedaży? Dobrze byłoby przedstawić w tej książce ( z roku 2006 ) kto chce zamknąć usta pisarzowi przy pomocy socjalistycznych w swej istocie sądów III RP. W prawdzie na stronie 184 omawianej książki, Pan napomknął, że „sąd nie skazał mnie na więzienie, ani na karę dziesięciu tysięcy złotych, jakich żądała osoba pozywająca…” jednakże to nie stanowi wystarczającej odpowiedzi na cisnące się na usta czytelnika zapytania i wątpliwości. Na stronie 42 napisał Pan o zdaniu matury przez Rafała Wojaczka w maju 1963 r. w gmachu obecnej Szkoły Podstawowej przy ul. Stelmacha w Kędzierzynie. Pani Bek była nią zachwycona. Na całe życie zapamiętałam jego wypracowanie. Dalej podaje Pan, że po kilku latach wzięła sobie wypracowanie na pamiątkę. W związku z tym mam pytanie, czy nie pomyślał Pan o tym aby wydać wypracowanie maturalne Rafała Wojaczka z własnym komentarzem? Uważam, że na pewno byłby to ciekawy przyczynek do lepszego poznania Rafała. Czy młoda Stefa Cisek mogła mu pomóc? Wątpliwe. Bardzo dużo zrobiła słuchając jego wynurzeń, spowiedzi, on potrzebował słuchacza. Problem braku jakiegoś sensownego systemu wspomagania młodych talentów ( poetów, prozaików itd. ) ze strony państwa. Gdyby Wojaczek podjął pracę zarobkową – to po pierwsze, byłaby to praca marnie opłacana oraz wyniszczająca dla wrażliwego i twórczego człowieka. Po drugie spowodowała by (mogła ) uwiąd możliwości twórczych, należy pamiętać, że Wojaczek miał tylko maturę ogólnokształcącą. W tej sytuacji faktycznie Wojaczka utrzymywali rodzice i tylko dzięki nim mógł egzystować i tworzyć ( strona 46 ). Czytając rozdział „Uczeni i Artyści” skonstatowałem, że największym skarbem artysty jest jego wyobraźnia podbudowana głębią odczuwania świata. To jest istotą każdego artysty i powinna być szczególnie chroniona jako podstawa z której później wszystko wynika. Rozdział „Dziennik R. Wojaczka Pisany w Szpitalu Psychiatrycznym”. Rafał ma dwie możliwości: albo będzie próbował przekuć pobyt w szpitalu psychiatrycznym na budowanie swego wizerunku, na jego podbudowanie i dowartościowanie i Rafał potrafi to praktycznie wykorzystać ; bądź będzie to ukrywał, co zostanie szybko użyte przez zawistnych przeciw niemu. Rozdział „Sztuka To Życie”. Pisze Pan „Dlatego wyprowadził swoich aktorów do lasu, na łono natury i kazał kontemplować drzewa, rzeki, pola, góry …”. Gdzie w rozkazywaniu jest miejsce na sztukę? Tam gdzie wchodzi rozkaz tam kończy się jakakolwiek sztuka. Ponadto rozkazem nie można zadekretować wrażliwości i samoświadomości artysty. Opis przez Narratora – asocjacja całości nowych kierunków w sztuce świadczy o pełnej wiedzy o różnych względem siebie dziedzin sztuki, często ze sobą nie mających wiele wspólnego ( muzyka, malarstwo, poezja, teatr) brawo! Poezja lingwistyczna – Tymoteusz Karpowicz – pytanie kto ją czytał, kto ją rozumiał, kto rozpoznawał znaczenie ukryte przed cenzurą ale też przed czytelnikami. 

     Rozdział „Wojaczek i Karpowicz”. Czy sztuka ma polegać na zaznaczaniu tylko swojej odrębności? Można tworzyć dla dzieła tworzenia nie patrząc wstecz ani wokół. Oczywiście trzeba się „orientować” w kierunkach, trendach ale ważniejsze dla artysty jest posiadanie i wytworzenie swojej filozofii sztuki i teorii sztuki, bo to jest podstawą twórczości i przyszłego rozwoju. Zaznaczanie swojej odrębności, jeśli to ma być „mottem i dewizą” działania artysty, to jest drogą donikąd i prowadzącą do jego uwiądu jako twórcy. Zaprzeczył temu wszystkiemu na czym polega proces tworzenia. Od twórców należy oczekiwać szukania nie powielania swoich dokonań bo to oznacza stagnację i atrofię. Z kolei budowanie nowego na zasadzie zaprzeczenia zastanego porządku świadczy o krótkowzroczności i wejścia na manowce,  albowiem nie można zaprzeczać i szokować w nieskończoność to się normalnie zużyje i spowszednieje. Dla mnie zaprzeczenie to negacja w stosunku do czegoś, kogoś, natomiast tworzenie polega na budowaniu a nie destrukcji poprzez zaprzeczanie. Chełpiąc się swym „zwycięstwem” – dziwne dla mnie i małostkowe zachowanie Wojaczka. Czy jego chęć tworzenia ograniczała się do rywalizacji z Mistrzem? Kiedy Mistrz zmienił formę uznał to za swoje zwycięstwo powód do samouwielbienia. W ten sposób uznał, że twórca nie może się zmienia, zmieniać form wyrazu bądź nawet podstaw filozofii, idei którą chce realizować. Poeta ma prawo do eksperymentu szukania nowych dróg rozwoju, na tym polega proces twórczy. Wojaczek „wchodząc w zakazane rewiry boskiego przeznaczenia” nie wziął pod uwagę, że człowiek nie może przekroczyć granic swego poznania, jak również nie może bez konsekwencji wadzić się z Bogiem bądź co gorsza uzurpować sobie moc nadprzyrodzoną. Rozdział „Korespondencja”. Niekonsekwencja Wojaczka. Wcześniej pisze Pan, że ukazywał on ciemną stronę ciała, tandetną dziką z okropnościami, nie traktował ciała jak sacrum, a tu ciało Teresy Ziomber przypuszczalnie próbuje opisać z innej strony. Dlaczego nie jest przytaczany list do Elżbiety Fediuk? Jest przytaczany w wydaniu z roku 1999. W liście jest wprawdzie stwierdzenie, że : „ja już nie jestem poetą” ale uważam, że nie można go do końca traktować poważnie. Może to być objawem przekomarzania się z ukochaną. Czy brak listu do Elżbiety Fediuk jest wynikiem procesu? W wydaniu z roku 1999 są „Pierwsze Porywy Uczuć” po czym następuje komentarz Pana jako Narratora, „Korespondencja” z komentarzem i „Faksymilia” oraz „Dziennik Pisany w Szpitalu Psychiatrycznym”. Jest to istne bogactwo wiedzy z pierwszej ręki o Wojaczku, bez potrzeby obecności osoby trzeciej. Jest to kontakt osobisty czytelnika z Poetą, natomiast dla mniej „wtajemniczonych czyli niesamodzielnych” można było powtórzyć bardzo dobre rozwiązanie z roku 1999, czyli wprowadzić Pana komentarz jako Narratora. Szkoda że nie udało się tego powtórzyć w tym wydaniu, przecież nie każdy czytelnik wydania z roku 2006 czytał „Skandalistę Wojaczka” wydanie z roku 1999. Czyżby to zaniechanie stanowiło pokłosie owego procesu? To samo tyczy się listów Poety do ojca, nic nie zastąpi kontaktu z oryginałem. Czytelnik skazany jest na interpretację Narratora, która polega na zawierzeniu. „Do Matki – Elżbiety Wojaczek”  w wydaniu z roku 1999 w rozdziale „Do Elżbiety Wojaczek ( matki poety)” dopisał Pan poniżej w nawiasie: „ zbiory Ossolineum oraz M.M. Szczawiński – „ Rafał Wojaczek który był”. Z kolei w wydaniu z 2006 r. w rozdziale „Do Matki – Elżbiety Wojaczek” brak przytoczenia listów. Ponadto pisze Pan : „Wydrukował je w książce M.M. Szczawiński” nie podając tytułu książki ani wydawnictwa i miejsca wydania. To samo czyni Pan na stronie 12 książki „Skandalista Wojaczek poezja, dziewczyny, miłość”, z tym, że podaje Pan Maciej M. Szczawiński. Przecież wielu czytelników wydania z 2006 r. nie zna wydania z roku 1999 tym bardziej nie zetknęło się z książką „Rafał Wojaczek który był” Macieja M. Szczawińskiego, Towarzystwo Zachęty Kultury, Katowice 1993 r. ( praktycznie dziś nie do zakupienia nawet w antykwariatach). Wprawdzie poprawia się Pan na dalszych stronach niniejszej ksiązki tj. na stronie 188 ale uważam, iż to powinno się znaleźć na początku książki a nie na jej końcu. Proszę mnie źle nie zrozumieć, ja nie czynię niniejsze uwagi ze złej woli ale z sympatii dla Pana. Przecież gdybym nie darzył Pana wielką estymą, szacunkiem i poważaniem, w ogóle nie zadawałbym sobie całego trudu i ambarasu. Rozdział „Walka z Demonami”. Wojaczek igrał ze śmiercią i mógł to czynić, ale czy w zanadrzu miał jakąś niespodziankę na wypadek śmierci? Przecież chyba nie godził się na nicość w przypadku jej zaistnienia? Powinien się zabezpieczyć, powinien mieć „polisę ubezpieczeniową” na wypadek śmierci, ale o to nie zadbał i to był jego kardynalny błąd nie podlegający apelacji. Może też tak być, że to nie było samobójstwo  celowe ale z przypadku i ja osobiście skłaniam się ku tej wersji. Wojaczek nie był jeszcze gotowy na śmierć. Nie uzyskał spokoju wewnętrznego nie zamknął za sobą rachunków z doczesnością. Powtarzam to co stwierdziłem na temat Boga po przeczytaniu „Skandalisty Wojaczka” z roku 1999. Twierdzi Pan, że Wojaczek nie mógł znaleźć duchowego przyjaciela, czyżby tak wyrastał ponad otaczający go tłum? Na pewno nie mogła tej roli spełnić Stefania Cisek albowiem przypuszczalnie nie miała duszy artysty, tym bardziej wiedzy która mogłaby zainteresować Wojaczka. Stefania Cisek nie była ze świata Wojaczka, ona była przypuszczalnie wychowana w tradycyjnej śląskiej rodzinie, gdzie wszystko jest poukładane i naznaczone odwiecznym porządkiem. Co dziewczyna nastoletnia może wiedzieć o filozofii, poezji, literaturze, sztuce w przeciwieństwie do Wojaczka? Pisze Pan o aktach zawierzenia Wojaczka względem znanych mu ludzi lecz zbawienie nie nadchodziło. Człowiek nie może zapewnić drugiemu człowiekowi zbawienia, nie ma takiej mocy sprawczej. Wojaczek szukał zbawienia tam gdzie nie mógł go znaleźć. Tylko Bóg może zapewnić człowiekowi zbawienie i dać moc, wolę życia mimo przeciwności życiowych, upadków i porażek, osiągnięcia niemocy życiowej czy twórczej. Brak Boga w życiu Wojaczka był początkiem i końcem jego wszelkich kłopotów. Rodzice wyrządzili dziecku wielką krzywdę, albowiem nie zadbali o przekazanie wizji świata innego lepszego czekającego na człowieka po śmierci. Wojaczek widział tylko pustkę, czarną dziurę i nicość. Nie widział nikogo i nic po drugiej stronie. Życie bez nadziei jest niemożliwe, nadzieja trzyma człowieka przy życiu. Wojaczek nie posiadając nadziei był pozbawiony części przymiotu natury ludzkiej i dlatego żaden człowiek nie mógł mu pomóc i przez to był skazany i naznaczony na śmierć z własnego wyboru. Nikt i nic na świecie doczesnym nie może dać człowiekowi nadziei pewnej, bezpiecznej, tylko wiara i Bóg. Wojaczek wygrałby swoją walkę, zapasy i mocowanie ze śmiercią prostym i banalnym w swej istocie wyborem – zawierzeniem Bogu. I śmierć straciłaby władzę nad Wojaczkiem. Dodam, że nie tyle śmierć sama w sobie co śmierć uosabiana przez szatana, namawiająca słabego człowieka na odebranie sobie życia i skazanie go tym samym na zatracenie wieczne. Mógłbym na tym zakończyć ale nie mogę powstrzymać się przed konstatacją, że człowiek lubi gmatwać sobie życie ponad miarę pomimo prostej drogi wyboru – zawierzenia Bogu. Pisze Pan dalej, że nie wiedział Pan, że to były jego zwady z Bogiem i śmiercią. Mam pytanie, czy mógł wadzić się z Bogiem gdy nie wierzył w Jego istnienie? W śmierć łatwo można wierzyć bo jest do sprawdzenia empirycznie. „Klub Związków Twórczych”. Cytuje Pan, że Peter Brook pisał „(…) teatr jest narzędziem, środkiem autoanalizy … szansą zbawienia”. Zgadza się w przypadku gdy gra w takim teatrze zbliża człowieka do Boga, w innym przypadku jest to megalomania człowieka który chce się postawić w miejscu Boga. Upadek po takim wywyższeniu bywa bardzo bolesny  dla megalomana-uzurpatora. Zachłyśnięcie się religią Indii, kulturą, sztuką może być przejawem wypalenia wewnętrznego, szukania podniet i chwilowych błyskotek jako antidotum na niemoc twórczą. Może to być potrzebą ukrycia swojej niemocy przez szokowania otoczenia nowościami i ich powierzchownym naśladownictwem. Wielkie i gorzkie pytanie do kobiety, czy może życie twórcze uniemożliwia życie rodzinne? Przecież miłość do tego co czyni mag, mistrz, nie jest bezwzględną przeszkodą w ułożeniu życia rodzinnego, choćby z samym magiem ( jeśli jest to oczywiście możliwe). „Klub Muzyki i Literatury. Znani twórcy, artyści , pisarze- ale często bardzo mali ludzie ( kolaboranci, współpracownicy okupanta). Stanisław I. Lec kolaborant z sowiecką władzą okupacyjną we Lwowie. Jan W. Sztaudynger aparatczyk  PZPR w ZLP. Kazimierz Kutz obecnie renegat polskości Śląska, obrońca zboczeńców seksualnych. „U Dreptaków” Hrabia Wojciech Dzieduszycki wieloletni tajny współpracownik bezpieki we Wrocławiu który donosił na najbliższych. To samo H. Tomaszewski. „Świadkowie” w tym „Kazimierz Jasiński-Szela”. Ważne spostrzeżenie Jasińskiego-Szeli, że Wojaczek nie przepadał za środowiskami salonowym, wolał te gdzie nie było pozy. O ludziach nie mówił źle! Bardzo ważna cecha Wojaczka, praktycznie dziś nie spotykana. Był wrażliwym człowiekiem i można powiedzieć grzecznym gdy przeprosił gospodarza domu Jasińskiego-Szelę. Piękne, czułe wspomnienie o Wojaczku wypowiedziane przez Kazimierza Jasińskiego-Szelę. „Krzysztof Coriolan”. Dojrzała, zrównoważona i obiektywna wypowiedź o Rafale Wojaczku dokonana przez Krzysztofa Coriolan. Zastanawiająca wypowiedź, że Wojaczek który powodował liczne skandale, czynił to z wyrachowania na zimno! Czemu to miało służyć, autoprezentacji? Jeśli tak, to Rafał Wojaczek wyprzedził swoją epokę w Polsce o kilkadziesiąt lat! Potwierdzałoby to spostrzeżenie Krzysztofa Coriolan, że R. Wojaczek tworzył wokół siebie mit „luzaka” któremu na niczym nie zależy, że tylko pije wódkę, piwo i wino. Nikt się nie zastanawiał, że w takim razie kiedy pisze? Przecież poezja Wojaczka nie mogła być wynikiem nicnierobienia. 
     Potwierdzałaby to relacja J. Jasińskiej która mówi, że Wojaczek pisał nocami a w klubach przepisywał z pamięci. Dziwna a zarazem groteskowa sytuacja rodem z komedii dell^arte opisana przez K. Colriolan. W Komendzie Wojewódzkiej Milicji, w oświacie, pracował poeta i tłumacz Bernard Antochewicz który zajmował się organizacją życia kulturalnego. Nie wiedziałem że Komenda MO zajmowała się organizacją życia kulturalnego. Coriolan przechodzi nad tym do porządku jak byłaby to sytuacja normalna i najzwyklejsza na świcie. Dla mnie to doskonały materiał do kabaretu Janka Nowaka. Zdroworozsądkowa konstatacja Coriolan, że tragicznie kończy się dla zainteresowanego sytuacja, gdy poezję stawia się wyżej niż własne życie. Podoba mi się spojrzenie Krzysztofa Coriolan na Wojaczka. Przecież Wojaczek nie pracował, nie studiował, nie miał żadnych stałych źródeł dochodów, żył na koszt innych bliskich mu ludzi ( swoich rodziców choćby). Przypuszczalnie do żadnej stałej pracy się nie nadawał i nawet jej nie szukał ( poza krótkim epizodem w MPO). Starszy brat Wojaczka Piotr, musiał mieć diametralnie inny stosunek do życia niż Rafał, stąd wyrzucenie go ze swego mieszkania i późniejsze bicie szyb w mieszkaniu Piotra. Scena z przewróconym stołem przez Rafała Wojaczka, wskazuje, że nie do końca jest wiarygodna teza, że wszystkie skandale były kalkulowane na zimno. Bardzo dobra charakterystyka Rafała Wojaczka przedstawiona przez Krzysztofa Coriolan. „Teresa Ziomber”. Wspomnienie Teresy Ziomber wskazuje, że Wojaczek traktował kobiety instrumentalnie. Nie przebierał w „ofercie”. Korzystał z usług kobiet które pozwalały na takie traktowanie, więc nie powinny mieć pretensji do Wojaczka o porzucenie, bo to było wpisane w scenariusz poznania od początku. Teresa Ziomber nie ma nic do ukrycia bo chce być krótkim przedmiotem zainteresowania mediów. Grażyna L. ukrywa się za pierwszą literą nazwiska bo widocznie nie ma czym się chwalić a obecnie „gra” rolę statecznej matrony i na taką pozuje. Postawa Teresy Ziomber jest dla mnie uczciwa i prostolinijna w przeciwieństwie do Grażyny L. która jest przykładem hipokryzji i draństwa oraz kołtuństwa.
     „Janina Wieczerska”. 
     Janina Wieczerska twierdzi, że Tymek Karpowicz ( chodzi chyba o Tymoteusza Karpowicza?) nie lubił Wojaczka, był bardzo przeciwny przyjęciu go do ZLP bo mógłby sprawić w Związku kłopoty. Jak to się ma do tego, że Tymoteusz odkrył Wojaczka był jego mentorem i został przez niego namaszczony? „Jadwiga Jasińska” twierdzi, że zachowywał się jak duże dziecko. Potwierdza to też relacja J. Chilarskiego z pobytu Wojaczka w więzieniu : „Coraz bardziej go poznawałem i wydawało mi się, że to duże dziecko”. Rafał miał psychikę dziecka co potwierdza, iż aby być poetą, pisarzem, twórcą trzeba się wszystkiemu dziwić, pytać o istotę rzeczy spraw banalnych, patrzyć na świat oczyma dziecka. J. Jasińska bardzo ciepło wypowiada się o Wojaczku. Że Wojaczek był niewierzący potwierdza to J. Jasińska. Żaden ze świadków nic nie mówi o charakterze pogrzebu, czy miał charakter świecki czy religijny? Czy uczestniczył ksiądz ( katolicki czy duchowny innego wyznania) czy prowadził uroczystość mistrz ceremonii? Czy wcześniej była msza święta za spokój duszy zmarłego? Kto pokrył koszty pogrzebu, rodzina, Gmina Miasta Wrocław czy czasem ZLP? ( choć Wojaczek do śmierci- jeśli się nie mylę- nie został przyjęty do ZLP). Jeśli był organizator pogrzebu ( a musiał być), to dlaczego nikt nie zwrócił uwagi na takie rzeczy jak wzrost zmarłego i wymiary grobu?
     „Jan Chilarski”.
    Wspomnienia Chilarskiego odsłaniają Wojaczka z całkiem innej strony. Od strony sytuacji ekstremalnej czyli pobytu w więzieniu ( zakładzie karnym). Wojaczek niby inteligent, człowiek delikatny i nieprzywykły do trudnych warunków nie dał się złamać psychicznie! Ciekawe, jeśli Chilarski wiedział, że każdych celach jest kapuś, on jako kierownik działu penitencjarnego mógł ustalić kto to taki jest w celi Wojaczka i poufnie przekazać informację osadzonym. Ci wiedzieliby co z taką wiedzą począć ( ja będąc zamykany w aresztach śledczych na 48 godzin, nigdy nie pozwalałem sobie na mówienie cokolwiek ważnego, co mogłoby być użyte przeciw mnie bądź innych ludzi. Zdawałem sobie sprawę, że wśród „politycznych” siedzą kapusie bądź cele są na podsłuchu). Wiem, że takie informacje o agenturze były pilnie strzeżone i Chilarski dużo by ryzykował gdyby chciał tak postąpić, ostatecznie z wyrokiem skazującym na pozbawieniem wolności. Z kolei trzeba mieć świadomość kto szedł pracować do aresztów śledczych, zakładów karnych. Tam nie było ludzi przypadkowych. Tam byli ludzie zaufani i pewni na 100 %. To był przecież aparat terroru bezpośredniego. Kary twardego łoża okazały się dlań niestraszne ( wiem co to  zacz bo trzy razy po 48 godzin byłem tak przetrzymywany po stanie wojennym). Kara ciemnicy i sprawa brulionu pokazuje, że dla Wojaczka pisanie było najważniejsze nawet w więzieniu. Tu nie ma miejsca na pozę, teatr, granie tu jest naga prawda o człowieku. Wojaczek potwierdza, że pisanie to było jego życie, to nie była miłostka, zabawka którą można rzucić gdy się znudzi. Pisanie, poezja to była miłość szczera i na poważnie, bo można sadzić, iż była dwustronna, Wojaczek kochał poezję i ona jego. Wojaczek wyszedł z próby więzienia zwycięsko. Niewielu to się udało. Wojaczek pokazał charakter i siłę o którą próżno podejrzewać kruchego poetę. Jednakże to nie wystarczyło żeby dalej żyć. Potrzebna była nadzieja a Wojaczek został jej pozbawiony w dzieciństwie i nigdy już jej nie odzyskał. Miłość do poezji nie wystarczyła, potrzebna była jeszcze chęć życia którą daje nadzieja i wiara, gdy jej zabrakło zostały stracone złudzenia i walka o życie została przegrana. Ciekawe, że „klawisze” byli tak kulturalnymi ludźmi, iż potrzebowali uczęszczać do takich miejsc gdzie przebywali artyści, pisarze, dziennikarze. Szkoda, że w relacjach w rozdziale „Świadkowie” brak dat uzyskanych przez Pana wypowiedzi czy relacji od poszczególnych osób-świadków.
     ”Witold Rybka”. 
      „… Śmierć mnie nie interesuje, mnie interesuje umieranie” tragiczne i bolesne wyznanie Wojaczka. Poza poezją niewieloma rzeczami interesował się. Aby coś osiągnąć w czymkolwiek, trzeba się temu poświęcić. Nie ma innej drogi, możliwości, Wojaczek to rozumiał może czuł? Wtedy jeszcze nie nastał czas wąskich specjalizacji ( który obecnie zawładnął nie tylko nauką). Poezja sięga do wielu dziedzin i nie można tworzyć bez wiedzy z wielu dziedzin pokrewnych ( filozofia, literatura, psychologia, teoria sztuki itd. ), to jest wiedza która tworzy dopiero glebę dla twórcy. Ale dla poety najważniejsze jest życie. Bez obserwacji życia w jego pełnej gamie i odcieniach oraz dziwowaniu się najprostszym rzeczom, poeta nic nie osiągnie. Poeta, twórca musi mieć duszę dziecka tak jak Wojaczek. To jest moim zdaniem podstawa poezji, bez tego daru czy przymiotu nie będzie twórcą lecz odtwórcą. Wojaczek jawi się po raz wtóry jako dobry człowiek.
     „Elżbieta Fediuk”.
     Jedyna osoba z świadków, z dotychczas przedstawianych, która czuła że już nie mógł pisać. Wiersz się Wojaczkowi nie układał, już niczego nie napisał. Miał krótkie błyski, próbował. Już przy omawianiu wydania z roku 1999 stwierdziłem, że nie wydaje mi się wiarygodne twierdzenie Fediuk i Nowickiego o niemożności twórczej poety. Podtrzymuję to twierdzenie. Dalej Elżbieta Fediuk twierdzi, że lata  były bardzo ciemne, bardzo szare. Jedyne co pozostawało to pić. Nieprawda, bałamutne twierdzenie! Przecież też żyłem w tych czasach i nie uważałem, że jedyne co można robić to pić. Dużo czasu przeznaczałem na samokształcenie, chodziłem po górach ( do dziś chodzę), uprawianie sportów i w ogóle nie miałem ochoty i czasu pić. Twierdzenie Fediuk jest zwykłą blagą, pozą, nie mającą wiele wspólnego z rzeczywistością, z życiem codziennym przeciętnych Polaków, może poza menelami i „artystami”. Ciekawe czy twórczość musiała powstawać w oparach alkoholu? Sądzę że to był proces odreagowania artysty a twórczość powstawała „na sucho” przy pełnym skupieniu i wytężonym umyśle i zmysłach.
      „Prowokacje i Inne Scenki Rodzajowe”. 
      Samotność jest przypisana do procesu tworzenia. Nie ma miejsca na kompromisy, na układanie się, na dogadywanie się. Bez bólu nic nie powstaje nowego, tak samo jak z nowym życiem; nowemu życiu człowieka towarzyszy ból rodzenia, tak samo jak ból tworzenia. Coriolan napisał, że Chaciński schował Wojaczkowi kieliszek pod stołem a on myśląc, że ktoś mu wypił wódkę, ( spirytus salicylowy) zrobił awanturę i wywrócił stół. Po raz kolejny, wtóry przyrównuje się reakcję Wojaczka do reakcji dziecka a jego samego do dużego dziecka! Nie może być to przypadkiem, pomyłką zbyt wielu różnych osób, aby być artystą trzeba w sobie mieć coś z dziecka. Relacja z Natalia Gall : zdumiewające, że można postawić warunki życiu a gdy życie warunków nie spełni zabije się. Kompletna aberracja i infantylizm, to tak jak na złość mamie odmrożę sobie uszy. Rok 1981 był rokiem nadziei i rokiem zachłyśnięcia się wolnością, rokiem euforii Narodu, jak w takim czasie można było o czymś takim myśleć i popełnić samobójstwo? Czy popełniła samobójstwo po 13.12.1981 r.? z Pana relacji wynika, że nie, że przeczuwała tylko stan wojenny. Nic jeszcze się nie stało, tylko działo się ( przeciąganie liny) a już słabi duchem decydowali się na desperację. Działanie Wojaczka impulsywne, natychmiastowa reakcja na bodziec, gdzie tu miejsce na kalkulację, działanie na zimno z wyrachowaniem? Jak twierdził Coriolan.
     „Wojaczek Przepuszczony Przez Gombrowicza”. 
     Jakie straszne mieszczaństwo? „Straszne mieszczaństwo” zostało zlikwidowane przez okupantów, ginęło walcząc za Polskę w Powstaniu Warszawskim ( Gombrowicz ze swoją „gembą” bawił w tym czasie w Argentynie), w pierwszej kolejności padło ofiarą terroru komunistycznego lat 40 i 50, pozostały po nim nędzne resztki. Chyba że „straszne mieszczaństwo” to robotnicy, chłoporobotnicy, chłopstwo bez ziemi ( bandosi) przedzierzgnięte w „mieszczaństwo straszne” i inteligencja ( ćwierćinteligencka) chowu socjalistycznego bez zasad, moralności i kindersztuby! Czy czytelnika należy nieustannie pobudzać, atakować, ożywiać i prowokować nowymi wyobrażeniami i wizjami świata aby poczuł że żyje? Uważam że nie! Gdy granica percepcji czytelnika zostanie przekroczona to nawet najobrzydliwsza prowokacja artystyczna, okaże się bezsilna i bezproduktywna. Artyści mają zbyt wygórowane mniemanie o możliwości kształtowania świadomości społecznej, nie oni rozdają karty! Proszę zauważyć i zwrócić uwagę jak wygląda czytelnictwo w Polsce. Ile procent dorosłych ludzi w Polsce w ogóle nie czyta ani nie kupuje książek ani ich nie wypożycza. A jeśli już czyta, to proszę zważyć co czyta : kryminały, romansidła, sensacje z życia tzw. wyższych sfer – brr! Co tam książek nawet gazet. Największy wpływ na świadomość społeczeństwa ma telewizja ( dlatego zawsze trwa zażarta walka o obsadzenie stanowisk) i to co ona propaguje i proponuje. A proponuje ona kulturę jarmarczną, cyrkową oraz łatwą i przyjemną. Największy wpływ na stan zbiorowej świadomości mają właściciele mediów a nie artyści. Artyści są klientelą baronów, właścicieli mediów i pracują pod zamówienia „mecenasów” kultury! Najczęściej zrobią wszystko czego oczekuje i żąda od nich mocodawca. Twierdzi Pan, że Rafał Wojaczek pod koniec życia wpadł w kryzys twórczy. W wydaniu „Skandalisty Wojaczka” z roku 1999 na stronie 91 w komentarzu do rozdziału „Świadkowie”, napisał Pan, że przyczyn nagłej śmierci należy raczej szukać w bardzo skomplikowanej naturze poety, ciemnej, pełnej powikłań i sprzeczności. Ja w swojej analizie Pana książki dodałem od siebie jeszcze inny trop. I ta Pana konstatacja z wydania z roku 1999 i mój trop wskazany w meilu do Pana z dnia 08.05.2009 r. bardziej mnie przekonują niż kryzys twórczy. Najlepiej, czy to był kryzys twórczy odpowie twórczość opublikowana po śmierci Rafała Wojaczka. Wojaczek zmarł w nocy z 10 na 11.05.1971 r.
     Ja zamówiłem w Biurze Literackim we Wrocławiu wydanie „Dzieł Zebranych” Wojaczka gdzie będą ( tak przynajmniej sądzę) daty dzieł Wojaczka i to będzie łatwe do zweryfikowania. ( Nota bene w wydaniu „Wojaczek Wielokrotny” podano datę śmieci poety 10.05. A nie 11.05.1971 r. ). Zamówiłem „Dzieła Zebrane” a przesłano mi „Wojaczek Wielokrotny” które zachowałem i zamówiłem powtórnie „Dzieła Zebrane” wydanie z roku 2005. Z podanych poetów, twórców, Wojaczek wybiera dziwnym trafem-chyba świadomym i przemyślanym wyborem – twórców o pogmatwanych życiorysach i tragicznych końcach. Z podanych przez Pana „antenatów” Wojaczka, żaden nie zakończył życia w wieku dojrzałym. Wszyscy na których przypuszczalnie wzorował się Wojaczek szokowali swoją twórczością współczesnych. Mroczni, przeklęci, skandalizujący, fatalni. Dziwi mnie, że Wojaczek nie lubi być sam. Nie może być sam, jak Pan twierdzi. Potrzebuje ludzi, spotkań, rozmów, skandali – vide spotkanie autorskie Mirona Białoszewskiego w KMiL. Ludzie o silnych osobowościach, egocentryczni nie potrzebują do twórczości inspiracji innych ( żyjących). Pisze Pan, że wśród ludzi sztuki odradza się jak sfinks z popiołów, ale z poprzednich stron ksiązki wynika, że w czasie spotkań ludzi sztuki raczej mało się rozmawiało na te tematy, rozmawiało się na lekkie i luźne tematy. Z tego wynikałoby, że Wojaczkowi nie chodziło o rozmowy o sztuce lecz o zwykłe kontakty międzyludzkie. Do tworzenia nie były mu potrzebne inspiracje wynikające z rozmów z innymi ludzmi sztuki.  
     Bardzo dobry rozdział „Wojaczek a Inspiracje”. Odsłania osobowość Wojaczka i jego „inspiratorów”. „Rozmowy”. Aby była wina musi być działanie bądź zaniechanie człowieka. Wojaczek chciał rozpatrywać pojęcie winy same w sobie? W oderwaniu od jej podstawy immanentnie z nią związaną? „Wojaczek a Hłasko”. Wojaczek widział na pewno o sposobie i okolicznościach odejścia Hłaski i może to go zainspirowało? „Wojaczek a Malarstwo”. Koniec wiersza „ Wstęp do nauki o barwach” jest optymistyczny, wschód słońca oznacza ranek, ciepło nowy dzień i nowe życie. W ten sposób wcześniejsze strofy mówiące o śmierci, chłodzie zostały jakby zneutralizowane. Zastanawiające jest odwołanie do Boga po dwakroć, w tym, że Bóg przedstawiony w sposób pasywny, nie mogący przeciwstawić się skutecznie śmierci, mogący wnieść tylko korekty do dokonującego się aktu śmierci. Z daty powstania wiersza wynikałoby, że Wojaczek pisał nocą, w tym wypadku wiersz powstałby nocą z 10 na 11 grudnia 1969 r. , choć może być, że pisał go przez dwa dnia 11 i 12 grudnia, choć wydaje mi się to mniej prawdopodobne. Obraz Szeli będący przedmiotem, inspiracją poety do napisania wiersza, przedstawiony na stronie 149 jawi się w ciemnej, ponurej aurze, więc asocjacja śmierci nie dziwi ( chyba że przedstawiony  w książce obraz, pod względem kolorów nie przystaje do oryginału ). „ Muzyka a Wojaczek”. Artysta dziwuje się rzeczom oczywistym, banalnym, dla których inni ludzie nie poświęcają nawet sekundy myśli. Artysta-poeta dostrzega inspirację w codziennych sytuacjach bytowania , tak jak bogata wyobraźnia pozwala na tworzenie asocjacji. Piękny filozoficzny, metafizyczny wiersz z delikatną rytmiką i wewnętrzną harmonią. Porównanie Wojaczek-Herbert, wyjście z tego samego wzorca paradygmatu a wynik diametralnie różny. Wojaczek poważny, egzystencjalny pełen zadumy nad doczesnością; natomiast u Herberta lekki, frywolny z odwołaniem do konkretnych osób ze świata literatury. Klimat wiersza Wojaczka bardziej mi odpowiada i jest dla mnie bardziej poetycki.
     „Wojaczek a Filmy o Wojaczku”.
    Nie oglądałem tego filmu L. Majewskiego. Ze w tym filmie uczestniczyła Teresa Ziomber to się nie dziwię, bo wcześniej w rozdziale „Świadkowie” zauważyłem, że ta Pani nie ma nic do ukrycia bo chce być krótkim przedmiotem zainteresowania mediów. Tutaj również chciała odcinać kupony z tytułu krótkiej znajomości z Wojaczkiem. W świetle jej wypowiedzi ze strony 100-101 jawi mi się jako wrak człowieka, która w każdym przedsięwzięciu weźmie udział aby sobie zrekompensować nieudane życie. Udział w filmie Janusza Stycznia też bardzo mnie nie dziwi albowiem na str. 90-91 ten Pan niewiele miał do powiedzenia o Wojaczku. Zaskakuje mnie udział brata Rafała tj. Andrzeja z którym Rafał był bardzo silnie i emocjonalnie związany do końca życia. Może chodzi o chęć zaistnienia w filmie za wszelką cenę – trzeba opamiętać, że Andrzej był aktorem ( chyba niezbyt znanym). Podoba mi się Pana konstatacja na temat filmu Majewskiego. Należy też zwrócić uwagę, że wiele zależało od scenariusza a scenarzysta widocznie nie dorósł aby zmierzyć się z legendą i życiem Wojaczka. Film TV Wrocław „Rafał Wojaczek którego nie było”. Czy Panu znającego Stycznia, nie łatwiej byłoby  uzyskać informacje których nie udało się pozyskać przez dziennikarkę? Pisze Pan, że dziennikarka nie zadała odpowiednich pytań, bo widocznie nie wiedział tego co Pan wie. Czas ucieka a z nim również Styczeń. Brat Piotr nie będzie się chwalił konfliktem z Rafałem to naturalne. Konflikt wynikający prawdopodobnie z innych priorytetów uznawanych za najważniejsze w życiu, jak również tzw. filozofii życia. Piotr był pragmatykiem, prowadził życie przyziemne i zaufał małej stabilizacji i nie mógł pochwalać ani tolerować życia prowadzonego przez młodszego brata. Życia według niego próżniaczego, pędzonego na koszt innych. „Pisarze a Bezpieka”. Może trzeba było podać pełną nazwę książki Siedleckiej? , „Obława Losy Pisarzy Represjonowanych”, Prószyński i Spółka rok 2005. Ponadto wymienić wszystkie nazwiska pisarzy represjonowanych ( na to zasługują. Często są oni zapomniani i  przemilczani, nie funkcjonują w odbiorze społecznym). Wojciech Bąk, Jerzy Braun, Stefan Łoś-miał we Wrocławskim Oddziale Związku Zawodowego Legitymację nr 1!, hrabia Władysław Grabski, Helena Zakrzewska, Jerzy Szaniawski, Jerzy Kornacki, Jerzy Zawiejski, Melchior Wańkowicz, January Rzędziński ( próbowano go bezterminowo zamknąć w „psychuszce” w Tworkach, to samo próbowano zrobić z W. Bąkiem), Paweł Jasienica, Ireneusz Iredyński, Jacek Berezin. Ponadto stopień represji skierowany przeciw nim. Szkoda również, że nie przypomniał Pan owych wybitnych poetów którzy chwalili komunizm, socjalizm ( wiecznie żywy!), Stalina, Bieruta, internacjonalizm proletariacki i zwalczali „wrogów klasowych”, „kułaków”  i inne brednie chorych umysłów. Wśród nich była „wybitna poetka” Wiesława Szymborska, jak dobrze Pan wie ale niekoniecznie czytelnicy. Najczęściej nawet wyrobieni czytelnicy tego nie wiedzą, no bo skąd? Sami zainteresowani nie chcą tego pamiętać, a kto czyta Siedlecką czy Trznadla? Przy sprawie „Repatriantów” pisze Pan „ Na posiedzeniu w KC partii (…)”. Trzeba to przetłumaczyć na : w Komitecie Centralnym Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W PRL nie było jednej partii, były 3 partie: PZPR, ZSL- Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i SD – Stronnictwo Demokratyczne. Młodzi czytelnicy najczęściej tego nie wiedzą. Dla Pana, dla mnie to jest oczywiste ale nie dla młodego pokolenia Polaków ( oni najczęściej czytają w ogóle książki, trzeba o tym pamiętać). „Powszechna Inwigilacja”. Szkoda, że nie podał Pan nazwiska i imienia agenta „Bogna” kim on był.
     „Nasze małe Sprawy Wrocławskie”.
     Omawia Pan ten czas w swej – jeszcze nie wydanej – książce „Życie wśród pisarzy, agentów i intryg”. Książkę wyda – tak sądzę- „Arcana”. „Metody Inwigilacji”. Szkoda, że podaje Pan informacje bez konkretów. Przez to jest to enigmatyczne i tajne. Wygląda to tak : wiem ale nie powiem. Czyżby było to pokłosiem procesu za wydanie książki z roku 1999?
     „Wojaczek a Bezpieka”.
     Czy Panu nie przyszła myśl, że za samobójstwem Rafała mogą stać funkcjonariusze tajnej policji politycznej PRL? Nawet jeśli nie bezpośrednio to bezwzględnie pośrednio przyczynili się do tego poprzez szykanowanie, nachodzenie, zamykanie w areszcie, kryminale czy Izbie Wytrzeźwień. Przez te działania osłabili siłę woli Wojaczka, siły witalne i przypuszczalnie radość życia. Poprzez piętrzenie codziennych trudności bytowania człowieka, spowodowali utratę chęci życia. „Wojaczek a Dziewczyny”. Czyżby Wojaczek był zamknięty na wieczność ? Tak z tego wynika, gdy pisze Pan : „… wiersz , poezja, twórczość to wielki partner kobiety, miłości. Poza tym pustka, nic”. Bez nadziei nie da się żyć. Nawet najsilniejsza osobowość nie wytrzyma życia w pustce, bez wiary , ale nie w człowieka, bo człowiek nie może być przepustką do wieczności. Może być co najwyżej, w jakiś sposób ‘pomocny” ale ostateczną instancją jest Ktoś inny, jest nim Bóg. Po przeczytaniu omawianej książki „następna w kolejce” będzie „ Wojaczek Wielokrotny” St. Bereś i K. Batowicz-Wołowiec. Wydawnictwo Biuro Literackie Wrocław rok 2008  oraz „Wiersze Zebrane” Wojaczka, tamże Wrocław rok 2005. Później chciałbym zakupić, może uda się gdzieś w antykwariacie literackim Pana książkę „Sen Belzebuba” i oczywiście przeczytać. Mam też ostatnio zakupioną książkę Joanny Siedleckiej „Kryptonim Liryka Bezpieka Wobec Literatów” ( jeszcze jej nie przeczytałem). W tej chwili czekam na dostawę „Wierszy Zebranych” Wojaczka z Wrocławia. Ja przede wszystkim opieram swoją lekturę na własnych książkach, ostatecznie korzystam z biblioteki. Tylko z tym jest mały kłopot, bo Gliwice nie mają dobrej biblioteki literackiej ( brak uniwersytetu), jest dobra ale techniczna przy Politechnice Śląskiej. Mam pytanie, jeśli bliżej Wojaczka byli Coriolan czy Chaciński, wedle Pana stwierdzenia, to oni byli najbliżej Rafała, czy oni za Pana podszeptem nie mogli by coś napisać na temat Rafała? Jeśli Pan dopiero wchodzący w środowisko napisał dwie bardzo dobre książki temat Rafała Wojaczka, to może oni też zmierzyliby się z tematem? Pisze Pan : „ Ostatnią dziewczyną Rafała, Elżbietę, poznałem(…)” nie podając nazwiska ówczesnej studentki szkoły teatralnej, czy celowo Pan to czyni, Jeżeli wcześniej Pan podał nazwisko Elżbiety?
      „Wojaczek a Metafizyka Trzy Reguły Uprawiania Sztuki”.
    Trzy reguły uprawiania sztuki bardzo dobrze zobrazowane i uzasadnione. Człowiek często to czuje ale nie potrafi wyartykułować i nazwać. Bardzo trafnie i dobrze wypunktowane atrybuty Wojaczka. „Atrybuty Wojaczka”. Mam pewną uwagę  wynikającą z lepszego rozeznania środowiska Górnego Śląska. Mikołów nie jest typowym miastem robotniczym, lumpenproletariackim na Górnym Śląsku.. Na Górnym Śląsku są inne miasta bardziej pasujące do tych określeń, to : Zabrze, Świętochłowice, Piekary Śląskie, większość dzielnic Bytomia czy Jastrzębie. Mikołów nie jest takim miastem i nie był wcześniej. ”Paradoksy Biografii”. Rafał mógł grać w wieku szkolnym wśród nierozgarniętych prostaczków – rówieśników ale w okresie Wrocławskim nie musiał. Przecież Rafał w Krakowie a szczególnie we Wrocławiu, nie musiał się do nikogo upodabniać, szedł własną drogą. Jednakże trzeba wziąć pod uwagę, że faktycznie okres pęknięcia nie stał w miejscu, tylko postępował. Do zdania matury w Kędzierzynie w roku 1963 ( tak podał Pan w wydaniu Wojaczka z roku 1999 ) pęknięcie mogło się spetryfikować bez możliwości odwrotu w drugą stronę. Potwierdzałoby to przypuszczenie to, że Wojaczek pisał do Stefy Cisek aż do roku 1966 ( tak przynajmniej wynika z rozdziału „Pierwsze Porywy Uczuć” z wydania Skandalisty Wojaczka z roku 1999 ). Mam przy tym pewne zapytanie, czy próbował Pan dotrzeć do Stefanii Cisek pisząc wydanie z roku 2006? Jeśli tak, to czy Pan ją odnalazł,  czy odmówiła wywiadu bądź udzielenia wypowiedzi? Wypowiedź Stefy Cisek mogłaby na pewno wzbogacić materiał źródłowy w Pana książce. Pisze Pan w „Paradoksach Osobowości”, że gdy ma już literaturę, sukcesy, sławę, powodzenie to chce się zabić. Nie wiem czy to wszystko mogło być wynikiem dwóch wydanych za życia zbiorków poetyckich.: „Sezon” ( w 1969 r. ) i „ Inna Bajka” ( w 1970 r.)., i to mikroskopijnym nakładzie. Sam Pan pisze na stronie 164 niniejszej książki, że w nakładzie 850 egzemplarzy! Ponadto twierdzi Pan, że nie wiersze Wojaczka są tematem powszechnych w środowisku rozmów. Więc czyżby literaturę, sukcesy, sławę, powodzenie można uzyskać tylko poprzez niesławę? Jeżeli tak, to źle to świadczyłoby o „środowisku”. Każdy przebiegły hochsztapler, kuglarz, prestidigitator mógłby uzyskać to co Wojaczek. Gdy pisze Pan, że Wojaczek wykuwa na osobowość swój szlak poematami, wierszami, praktyką, nie uczestniczy w dyskursach to przypominam swoje stwierdzenie, że nowe, wielkie, twórcze powstaje jako wynik refleksji, pracy w samotności sam ze sobą, bólu tworzenia a nie uczestnictwa w biesiadach, dyskursach ( one mogą co najwyżej dać asumpt twórcy). „Metafizyka”. Zbyt dużo śmierci, zbyt mało życia w twórczości Wojaczka, by Wojaczek mógł się wyzwolić z jej ramion. Pisząc szedł na zatracenie. Gdyby na chwilę przestał pisać może uwolniłby się z jej sideł. Brak wiary w Boga, tym samym brak nadziei powodował, że jego zmagania były skazane na porażkę. Do tego kroku, walki i zmagań o życie Wojaczka, dołożyli swoje niecne intencje swymi podszeptami a może działaniami współcześni Wojaczkowi szatani, wysłannicy piekieł, funkcjonariusze i agenci tajnej policji politycznej PRL. „Paradoks sacrum i profanum”. Czy doszedł do Boga, to wie tylko Bóg i oczywiście Wojaczek. Ja osobiście wątpię, gdyby doszedł ( Pan pisze dochodzi) to odzwierciedlałoby to jego twórczość oraz dalsze postępowanie. Poeta osiągnąłby ukojenie duchowe, spokój wewnętrzny i nie wadziłby się z Bogiem. Faktycznie jaką drogę dochodzenia wybrał Wojaczek to nie było znowu tak istotne ani ważne, ważny był efekt końcowy, niestety nie był on dla Wojaczka pomyślny. Czy zabrakło mu cierpliwości a może pokory i chęci ukorzenia się przed Najwyższą Instancją, nie wiem? Może będę więcej wiedział gdy zmierzę się z Jego twórczością. Pisze Pan o księdzu proboszczu, ale Rafałowi została zadana rana pierwej przez jego rodziców, którzy żyli jak współcześni poganie, skupiając całe swoje życie na doczesności! Nie rozumieli, że młody wrażliwy człowiek szuka czegoś więcej i nie może na tym poprzestać. Młody człowiek jest niecierpliwy i chce na wszystko otrzymać odpowiedź zaraz, natychmiast a do spraw ostatecznych, do sacrum trzeba dorosnąć i dojrzeć. Tego widocznie zabrakło Wojaczkowi na lekcji (ach) religii i stąd całe zdarzenie. Wojaczek poszedł nie przygotowany na lekcje religii, jak młody poganin, z kolei na taką sytuację nie był przygotowany kapłan-proboszcz. Oczywiście proboszcz jako osoba dorosła, dojrzała mógł wykazać więcej wyrozumiałości i cierpliwości. „Wojaczek a Późniejsze Duchy”. Jeżeli ingerencje Wojaczka zza grobu w Zycie znanych mu osobiście osób jest faktem, to jak to wytłumaczyć, że uniemożliwia im promocję jego osoby? Przecież Wojaczek wszystko robił za życia aby być na ustach Wrocławia. Wynurzeń Teresy Ziomber nie brałbym na poważnie z powodów wcześniej przedstawionych. „Kryzys”. Wątpię aby ten trop był prawidłowy – wypalenie twórcze, utrata poetyckiej energii. Przecież Wojaczek był b. młodym człowiekiem, w chwili śmierci miał dopiero 26 lat! Nawet jeśli była to niemoc to tylko chwilowa. Przecież wątpliwe aby mając 26 lat wypalił się wewnętrznie nieodwracalnie! Nawet zakładając, iż żył b. intensywnie i prowadził niezdrowy tryb życia. Wojaczek był człowiekiem porywczym i niecierpliwym, nie lubił czekać, brak mu było umiejętności czekania i w tym problem a nie wypaleniu twórczym. Powinien dać sobie, jak to się mówi „na wstrzymanie” i odpocząć i poczekać a siły twórcze by wróciły. Cóż z tego, że w roku 1971 napisał 1 wiersz – choć do końca to nie jest pewne – bo jak Pan podaje na 320 utworów niespełna połowa ma zaznaczone daty. Nawet gdyby tak było jak Pan podejrzewa to żadna tragedia dla twórcy. Przecież poeta nie pracuje na akord, to nie jest produkcja na taśmie, to jest inna materia. Tutaj decydują inne czynniki. Wojaczek ( z tego co się orientuję ) nie pisał byle jak i byle co, nie pisał „produkcyjniaków” ( jak to ja określam) on tworzył. Do tego potrzebne jest „coś” czego nie można zamówić ani kupić. W takiej sytuacji trzeba poczekać na powrót  tego „coś” inaczej iskry Bożej. To że Wojaczek nie został członkiem ZLP to wstyd dla wszystkich ówczesnych literatów i poetów Wrocławia – członków ZLP. Podejrzewam, mało jestem pewny, że to robota policji politycznej PRL i jej agentów w szeregach pisarzy i poetów Wrocławia. To samo dotyczy braku samodzielnego mieszkania przez Wojaczka. Był on przecież inwigilowany, nękany i szykanowany przez bezpiekę i agentów. Mieszkanie było towarem deficytowym( tak jak prawie wszystko w PRL) i służyło jako element podporządkowania i uzależnienia przez decydenta petenta. Wojaczek nie dał się kupić i podporządkować i uzależnić, więc nie otrzymał przydziału. Informuję Pana, że będę próbował również znaleźć i zakupić książkę Macieja Szczawińskiego „Rafał Wojaczek który był” albowiem często Pan się powołuje na tą pozycję, więc dla mnie to jest wystarczająca rekomendacja. Pisze Pan : „ Klęska z Sanatorium, którego wydawca nie przyjmuje do druku, mogła stać się gwoździem do trumny”. Mogła lecz nie musiała. Odrzucenie z druku „Sanatorium” nic jeszcze nie znaczyło, bo cenzura a właściwie SB- Służba Bezpieczeństwa decydowała o tym co zostanie wydane ( w jakim nakładzie) a co nie. Wojaczek o tym dobrze wiedział a jako nie lubiany przez „czynniki” powinien się z tym liczyć. Mógł w tej sytuacji przeczekać, wydać w drugim obiegu bądź wydać na zachodzie. Świat dla Wojaczka w tej Sytuacji się nie kończył bo to było wpisane w ryzyko zawodowe. Przecież „Sanatorium” a właściwie „Którego nie było” – po zmianie tytułu – zostało wydane już w roku 1972. Pisze Pan w rozdziale „ Ostatni Dzień” że po wyjściu z redakcji „Odry” udał się do Dreptaka gdzie spotkał Józefa M. i przez pewien czas gawędzili. Mam pytanie, czy to jest tajemnicą jak brzmi nazwisko pana M? Dlaczego wielu świadków kryje się za pierwszą literą nazwiska? Czy czegoś lub kogoś się boją, jakie czynniki o tym decydują? ( Ja wiem, że Pan nie ma na to wpływu ale musi wiedzieć rozmawiając z nimi – proszę o ogólną odpowiedź ). Na tym zakończę i proszę wybaczyć za obszerność wywodów, lecz Pana świetna książka zasługuje na poważną i staranną lekturę. Gdybym również niechcący Pana czymś uraził, to bardzo proszę o wybaczenie. Informuję, iż wyjeżdżam 08.06.2009 r. na 3 tygodnie z Gliwic. Gdyby Szanowny Pan chciałby z jakiś względów odbyć rozmowę, to podaję do Pana wiadomości swój numer telefonu komórkowego.

Serdecznie Pana pozdrawiam, życząc dużo zdrowia i sił na dalsze zamierzenia   : Ryszard Kowrygo.

Komentarz autora:

W zasadzie nie komentuję listów, zwykle odpowiadam na nie bezpośrednio, wszystkie są dla mnie ciekawe i ważne, ale ten wymaga choćby słówka szczególnego podziwu. Żaden z krytyków literackich nie poświęcił mi tyle uwagi i czasu, co pan Ryszard, wrażliwy i dociekliwy Czytelnik. Chlubię się, że mam takich Czytelników i chylę przed nimi głowę. Dziękuję, Panie Ryszardzie. Dużo dobrego.